Jakiś czas temu rozpoczęliśmy pracę nad nową aparaturą. Proces projektowania był dosyć długi, ponieważ chcieliśmy wyeliminować wszystkie problemy, które napotykaliśmy podczas używania poprzedniego sprzętu. Nie obeszło się bez testów i kilku poprawek, ale w końcu dobiliśmy do brzegu.

To, co chcieliśmy osiągnąć to przede wszystkim całkowite wyeliminowanie materiałów plastikowych z procesu produkcyjnego. Ma to pozytywny wpływ nie tylko na jakość naszych produktów, ale również na bezpieczeństwo odbiorców. Wcześniejsze plastikowe zbiorniki fermentacyjne stanowiły ryzyko pod względem mikrobiologicznym oraz miały wpływ na smak oraz zapach finalnego produktu.

Niedociągnięcia i starty, które byliśmy w stanie zidentyfikować w naszej poprzedniej warzelni, teraz skutecznie wyeliminowaliśmy. Ten artykuł powstał, żeby po części przybliżyć Wam proces warzenia w ogólnym tego słowa znaczeniu, ale także, aby pokazać Wam jak wygląda nasz obecny schemat działania.

Główne wyzwanie, jakie pojawiło się już na samym początku to ilość dostępnego miejsca. Przemysł piwowarski, jako, że jest wieloetapowy i skomplikowany wymaga różnorodnego sprzętu, który często też zajmuje bardzo dużą przestrzeń. W jego skład wchodzą, kadź zacierno-warzelna, kadź filtracyjna, whirpool oraz fermentory. Naszą odpowiedzią na to wyzwanie jest zamknięcie wszystkich tych elementów w jednym zbiorniku. Dzięki temu rozwiązaniu byliśmy w stanie nie tylko zredukować ilość wykorzystywanego miejsca, ale także zminimalizowaliśmy straty wynikające z filtracji młóta czy transportu brzeczki z jednej kadzi do drugiej.

Na poniższej grafice zostaną omówione poszczególne etapy rozpoczynając od przygotowania surowców aż do butelkowania. Ten schemat jest trochę bardziej rozbudowany w porównaniu do tego, co robimy, na co dzień w Browarze Projekt Bunkier, ale chcemy pokazać Wam całe spektrum tego przemysłu. Aby dowiedzieć się więcej o danym etapie procesu kliknij w odpowiednie miejsce grafiki.

Proces Warzenia Piwa

Proces Warzenia Piwa
Magazynowanie ziarna Kiełkowanie ziarna Suszenie ziarna Śrutowanie słodu Zacieranie i filtracja Gotowanie Whirlpool Chłodzenie Fermentacja Chłodzenie Leżakowanie Filtracja Saturacja Butelkowanie

Magazynowanie ziarna

Zaraz po zbiorach jęczmień musi być składowany w odpowiednich warunkach. Stabilna temperatura oraz napowietrzanie pozwala utrzymać ziarno w dobrej kondycji oraz chroni je przed rozwojem insektów czy niepożądanej mikroflory.

Tylko jęczmień poddany czyszczeniu wstępnemu może zostać przekierowany do przechowywania. Jest to ważne ze względu na usuwanie ciał obcych, które mogły się dostać do surowca podczas zbiorów.

Kiedyś browary posiadały własne słodownie, co obecnie jest bardzo rzadko spotykane ze względu na łatwy dostęp do różnorodnych odmian słodów.

Kiełkowanie ziarna

Kiełkowanie to etap, który wzbogaca ziarno w enzymy wykorzystywane w procesie zacierania. Musi ono być jednak poprzedzone namoczeniem ziarna do zawartości wody około 44%.

W nowoczesnych słodowniach do kiełkowania jęczmienia służy skrzynia kiełkownicza, tak jak ta przedstawiona na zdjęciu. Dawniej robiło się to trochę inaczej, a mianowicie rozsypywało się wilgotne zboże na klepiskach (posadzkach o dużej powierzchni).

Cykl kiełkowania jęczmienia trwa od 5 do 8 dni w temperaturze od 12 do 20 st. C i jest uzależniony od wielu czynników, jak na przykład od odmiany użytego jęczmienia oraz metody słodowania.

Suszenie ziarna

Suszenie to ostatni etap procesu przygotowania ziarna, który skutkuje wytworzeniem słodu. Może on trwać od 18 do 45 godzin i jest głównie uzależniony od gatunku stosowanego ziarna oraz od rodzaju wykorzystywanych urządzeń.

Celem suszenia jest zmniejszenie ilości wody znajdującej się w ziarnie z około 44% do około 4%, a co za tym idzie przerwanie kiełkowania ziaren, zatrzymanie przemian enzymatycznych oraz wytworzenie charakterystycznych związków barwiących, aromatycznych i smakowych.

Temperatura powietrza wykorzystywanego do suszenia jest uwarunkowana od tego, jaką barwę słodu chcemy uzyskać. I tak dla słodów jasnych (Pilzneński, Pale Ale) będzie to temperatura znacznie niższa niż dla słodów ciemnych.

Śrutowanie słodu

Śrutując ziarno nadajemy mu taką formę, aby w łatwy sposób wyługować wszystkie cukry, które się w nim znajdują oraz wykorzystać łupinę, jako warstwę filtracyjną. Co ciekawe grubość śrutowania dostosowuje się do rodzaju używanego słodu.

Jako browarnicy domowi mamy do wyboru dwie opcje. Pierwsza z nich to zamówienie wcześniej przygotowanego słodu przez dostawcę, a druga to zakup śrutownika i robienie tego na własną rękę.

My warząc nasze piwa zawsze używaliśmy słodu już wcześniej rozdrobnionego i byliśmy zadowoleni z efektów, które otrzymaliśmy. Poziom ekstrakcji cukrów był zadowalający, a filtracja przebiegała bez problemów.

Zacieranie i filtracja

Jest to wieloetapowy proces, którego nadrzędnym celem jest wypłukanie skrobi z ziarna słodu i przetworzenie jej na cukry proste.

Zacieranie składa się z kilku przerw charakteryzujących się specyficznymi zakresami temperatur. Są one dobrane w taki sposób, aby enzymy zawarte w ziarnie mogły pracować w najlepszych dla siebie warunkach.

Pod koniec następuje filtracja, czyli oddzielenie młóta od brzeczki. Najpopularniejszym rozwiązaniem jest fałszywe dno - instalacja polegająca na montażu blachy perforowanej powyżej dna zbiornika, która pełni funkcję sita.

Gotowanie

Ten etap trwa zwykle 60 minut i polega na doprowadzeniu brzeczki do wrzenia. Podczas gotowania dodajemy chmiel w celu nadania piwu goryczki oraz aromatu. Efekt, jaki uzyskamy zależy w głównej mierze od czasu dodania chmielu.

Dodatkowo gotowanie sprzyja pozbyciu się z brzeczki DMS - związków lotnych nadających piwu zapach gotowanych warzyw.  Związki te mogą sprawiać problem głównie w przypadku słodów jasnych, ponieważ zawierają one więcej prekursorów, z których powstają DMS.

Whirlpool

Polega na wprowadzeniu brzeczki w ruch wirowy, dzięki czemu chmiel oraz inne zawiesiny zbierają się w samym centrum zbiornika. Taka operacja pozwala na odpompowanie brzeczki bez zanieczyszczeń.

Browarnicy domowi z racji warek o niewielkiej objętości często używają mieszadła do wywołania whirpool. Następnie za pomocą węża odpompowuje się ostrożnie płyn tak, aby nie poruszyć zawiesiny na dnie zbiornika.

W naszym przypadku ruch okrężny cieczy jest wywoływany przez pompę, natomiast uzyskany efekt jest identyczny do tego przedstawionego powyżej.

Chłodzenie

W celu dodania drożdży konieczne jest wychłodzenie brzeczki do odpowiedniej temperatury. Ważne jest, aby proces ten został przeprowadzony szybko i z zachowaniem zasad higieny. Od tego momentu brzeczka jest bardzo podatna na zakażenia mikrobiologiczne.

Brzeczka powinna mieć temperaturę dedykowaną do wykorzystywanego szczepu drożdży. Jeżeli warzymy piwa górnej fermentacji to należy utrzymywać temperaturę w granicach około 16 - 24°C, natomiast w przypadku piw dolnej fermentacji około 8 - 12°C.

Często w tym procesie wykorzystuje się wymienniki ciepła lub chłodnice zanurzeniowe. Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety.

Fermentacja

Kluczowy proces warzenia piwa decydujący o jego smaku, aromacie, klarowności i wielu innych aspektach. Jest to również wraz z leżakowaniem najdłuższy etap wytwarzania piwa. Ważna jest kontrola temperatury podczas trwania całego procesu.

Drożdże podczas tego procesu zużywają cukry proste zawarte w brzeczce i wytwarzają uboczne produkty przemiany materii: dwutlenek węgla oraz alkohol. Przed rozpoczęciem tego etapu ważne jest dobre natlenienie brzeczki, ponieważ drożdże wykorzystują go do wzmocnienia swoich błon komórkowych. Dzięki temu są w stanie pracować efektywniej oraz zachowywać dobrą formę przez dłuższy czas.

Fermentację burzliwą przerywamy w momencie uzyskania zakładanego poziomu zawartości cukrów. Z reguły następuje to po 7 - 14 dniach.

Chłodzenie

Przed kolejnym etapem czyli leżakowaniem młode piwo powinno zostać schłodzone. W tym momencie również bardzo ważna jest dezynfekcja sprzętu, którego używamy, ponieważ w dalszym ciągu istnieje ryzyko zakażenia przez dzikie drożdże.

Leżakowanie

Po zakończeniu fermentacji burzliwej gęstwa drożdży z dna zbiornika powinna zostać odebrana. Może być ponownie wykorzystana do kolejnych warzeń. Następnie młode piwo kierowane jest do tanków leżakowych, gdzie następuje klarowanie oraz dojrzewanie piwa.

Proces ten w zależności od stylu może trwać od miesiąca do nawet kilku miesięcy. W nowoczesnych browarach leżakowanie zastępuje się kondycjonowaniem w specjalnie do tego przystosowanych tankofermentorach.

Często podczas tego etapu dodaje się do młodego piwa przyprawy lub chmiel w celu wzbogacenia aromatu.

Filtracja

Większość piwowarów domowych nie filtruje swojego piwa przed zabutelkowaniem. Jednym z powodów jest konieczność posiadania specjalistycznego sprzętu w celu uzyskania zakładanych rezultatów. Kolejnym jest duże ryzyko zakażenia mikrobiologicznego.

Dodatkowo po okresie leżakowania młode piwo powinno być wystarczająco klarowne, aby móc je zabutelkować. Filtracja prowadzona w profesjonalnych browarach służy pozbyciu się pozostałości drożdży oraz zawiesin, co odbija się echem zarówno na smaku jak i aromacie wytwarzanego piwa.

Saturacja

Proces przeprowadzany w celu nasycenia piwa dwutlenkiem węgla. Stopień stężenia gazu powinien być uzależniony od wytwarzanego stylu. Ilość gazu może wahać się od 1 vol dla piw angielskich do 3,5 vol dla piw pszenicznych.

Piwowarzy domowi radzą sobie z tym procesem poprzez refermentację, czyli dodanie do piwa rozlewanego do butelek surowca, który zostanie rozłożony przez drożdże między innymi do CO2. Może zostać do tego wykorzystany cukier, miód, syrop glukozowy, ekstrakt słodowy lub brzeczka pozostawiona z wcześniejszych etapów.

W browarach nagazowanie odbywa się poprzez podłączenie butli z CO2 do tanku i utrzymanie stałego ciśnienia przez określony czas.

Butelkowanie

Finalny etap, w którym otrzymujemy produkt gotowy. W zależności od naszych wymagań piwo może być przelewane do kegów lub do butelek. Wśród browarników domowych popularne są butelki ze względu na łatwość przechowywania, transportu oraz większą dostępność.

Po butelkowaniu następuje oklejanie etykietami i pakowanie w opakowania zbiorcze. Tak przygotowany produkt kieruje się do dystrybucji.

Proces warzenia piwa jest uznawany za jeden z najbardziej skomplikowanych. Mam nadzieję, że dzięki temu artykułowi wiecie już dlaczego. Mimo tego, albo właśnie z tego powodu wiele osób decyduje się na warzenie piwa w domu. Stworzenie czegoś od podstaw daje dużo satysfakcji i motywuje do dalszego działania. Mam nadzieję, że chociaż w pewnym stopniu rozjaśniliśmy Wam złożoność procesu wytwarzania piwa.